శ్రీమద్భగవద్గీత - ఆరవ అధ్యాయము

         ॥ఓం శ్రీపరమాత్మనే నమః॥

ఆరవ అధ్యాయము - ఆత్మసంయమయోగము

                          శ్రీ భగవాన్ ఉవాచ

అనాశ్రితః  కర్మఫలం  కార్యం కర్మ కరోతి  యః।

స సన్న్యాసీ చ యోగీ చ న నిరగ్నిర్నచాక్రియః॥1॥

యం సన్న్యాసమితి ప్రాహుః యోగం తం విద్ధి పాండవ ।

న  హ్యసన్న్యస్తసంకల్పో  యోగీ  భవతి  కశ్చన  ॥2॥

ఆరురుక్షోర్మునేర్యోగం  కర్మ  కారణముచ్యతే ।

యోగారూఢస్య తస్యైవ శమః కారణముచ్యతే ॥3॥

యదా హి నేంద్రియార్థేషు న కర్మస్వనుషజ్జతే।

సర్వసంకల్పసన్న్యాసీ  యోగారూఢస్తదోచ్యతే ॥4॥

ఉద్ధరేదాత్మనాత్మానం  నాత్మానమవసాదయేత్।

ఆత్మైవ హ్యాత్మనో బంధురాత్మైవ రిపురాత్మనః ॥5॥

బంధురాత్మాత్మనస్తస్య యేనాత్మైవాత్మనా జితః।

అనాత్మనస్తు  శత్రుత్వే వర్తేతాత్మైవ  శత్రువత్॥6॥

జితాత్మనః  ప్రశాంతస్య  పరమాత్మా  సమాహితః।

శీతోష్ణసుఖదుఃఖేషు  తథా  మానావమానయోః  ॥7॥

జ్ఞానవిజ్ఞానతృప్తాత్మా  కూటస్థో   విజితేంద్రియః।

యుక్త ఇత్యుచ్యతే యోగీ సమలోష్టాశ్మకాంచనః॥8॥

సుహృన్మిత్రార్యుదాసీనమధ్యస్థద్వేష్యబంధుషు।

సాధుష్వపి  చ  పాపేషు   సమబుద్ధిర్విశిష్యతే॥9॥

యోగీ యుంజీత సతతమ్ ఆత్మానం రహసి స్థితః।

ఏకాకీ    యతచిత్తాత్మా    నిరాశీరపరిగ్రహః   ॥10॥

శుచౌ   దేశే   ప్రతిష్ఠాప్య  స్థిరమాసనమాత్మనః।

నాత్యుచ్ఛ్రితం నాతినీచం చైలాజినకుశోత్తరమ్॥11॥

తత్త్రెకాగ్రం మనః కృత్వా యతచిత్తేంద్రియక్రియః।

ఉపవిశ్యాసనే యుంజ్యాత్ యోగమాత్మవిశుద్ధయే ॥12॥

సమం కాయశిరోగ్రీవం ధారయన్నచలం  స్థిరః ।

సంప్రేక్ష్య నాసికాగ్రం స్వం దిశశ్చానవలోకయన్॥13॥

ప్రశాంతాత్మా   విగతభీః   బ్రహ్మచారివ్రతే  స్థితః।

మనః సంయమ్య మచ్చిత్తో యుక్త ఆసీత మత్పరః ॥14॥

యుంజన్నేవం సదాత్మానం యోగీ నియతమానసః।

శాంతిం  నిర్వాణపరమాం మత్సంస్థామధిగచ్ఛతి ॥15॥

నాత్యశ్నతస్తు యోగో౭స్తి న చైకాంతమనశ్నతః ।

న  చాతిస్వప్నశీలస్య  జాగ్రతో  నైవ  చార్జున ॥16॥

యుక్తాహారవిహారస్య   యుక్తచేష్టస్య  కర్మసు।

యుక్తస్వప్నావబోధస్య యోగో భవతి దుఃఖహా॥17॥

యదా వినియతం  చిత్తమ్  ఆత్మన్యేవావతిష్ఠతే ।

నిఃస్పృహః సర్వకామేభ్యో యుక్త ఇత్యుచ్యతే తదా॥18॥

యథా దీపో నివాతస్థో నేంగతే సోపమా స్మృతా।

యోగినో యతచిత్తస్య యుంజతో యోగమాత్మనః॥19॥

యత్రోపరమతే  చిత్తం  నిరుద్ధం  యోగసేవయా।

యత్ర చైవాత్మనాత్మానం పశ్యన్నాత్మని తుష్యతి ॥20॥

సుఖమాత్యంతికం యత్తత్ బుద్ధిగ్రాహ్యమతీంద్రియమ్।

వేత్తి  యత్ర  న  చైవాయం  స్థితశ్చలతి  తత్త్వతః ॥21॥

యం లబ్ధ్వా చాపరం లాభం మన్యతే నాధికం తతః।

యస్మిన్ స్థితో న దుఃఖేన గురుణాపి విచాల్యతే॥22॥

తం విద్యాద్ధుఃఖసంయోగవియోగం యోగసంజ్ఞితమ్।

స  నిశ్చయేన  యోక్తవ్యో  యోగో౭నిర్విణ్ణచేతసా ॥23॥

సంకల్పప్రభవాన్ కామాన్ త్యక్త్వా సర్వానశేషతః ।

మనసైవేంద్రియగ్రామం వినియమ్య సమంతతః॥24॥

శనైః  శనైరుపరమేత్  బుద్ధ్యా   ధృతిగృహీతయా  ।

ఆత్మసంస్థం మనః కృత్వా న కించిదపి చింతయేత్॥25॥

యతో  యతో  నిశ్చరతి  మనశ్చంచలమస్థిరమ్।

తతస్తతో నియమ్యైతత్ ఆత్మన్యేవ వశం నయేత్ ॥26॥

ప్రశాంతమనసం హ్యేనం యోగినం సుఖముత్తమమ్।

ఉపైతి   శాంతరజసం   బ్రహ్మభూతమకల్మషమ్ ॥27॥

యుంజన్నేవం  సదాత్మానం  యోగీ  విగతకల్మషః।

సుఖేన బ్రహ్మసంస్పర్శమ్ అత్యంతం సుఖమశ్నుతే॥28॥

సర్వభూతస్థమాత్మానం సర్వభూతాని చాత్మని।

ఈక్షతే యోగయుక్తాత్మా సర్వత్ర సమదర్శనః ॥29॥

యో మాం పశ్యతి సర్వత్ర సర్వం చ మయి పశ్యతి।

తస్యాహం  న  ప్రణశ్యామి  స  చ  మే  ప్రణశ్యతి॥30॥

సర్వభూతస్థితం యో మాం భజత్యేకత్వమాస్థితః।

సర్వథా వర్తమానో౭పి  స  యోగీ  మయి  వర్తతే॥31॥

ఆత్మౌపమ్యేన  సర్వత్ర  సమం  పశ్యతి  యో౭ర్జున।

సుఖం వా యది వా దుఃఖం స యోగీ పరమో మతః ॥32॥

యో౭యం యోగస్త్వయా ప్రోక్తః సామ్యేన మధుసూదన।

ఏతస్యాహం న పశ్యామి చంచలత్వాత్ స్థితిం స్థిరామ్ ॥33॥

చంచలం హి మనః కృష్ణ ప్రమాథి బలవద్దృఢమ్।

తస్యాహం నిగ్రహం మన్యే వాయోరివ సుదుష్కరమ్॥34॥

                                శ్రీ భగవాన్ ఉవాచ

అసంశయం మహాబాహో మనో దుర్నిగ్రహం చలమ్।

అభ్యాసేన  తు కౌంతేయ  వైరాగ్యేణ  చ  గృహ్యతే ॥35॥

అసంయతాత్మనా యోగో దుష్ప్రాప ఇతి మే మతిః।

వశ్యాత్మనా  తు యతతా శక్యో౭వాప్తుముపాయతః ॥36॥

                                 అర్జున ఉవాచ

అయతిః  శ్రద్ధయోపేతో  యోగాచ్చలితమానసః।

అప్రాప్య యోగసంసిద్ధిం కాం గతిం కృష్ణ గచ్ఛతి॥37॥

కచ్చిన్నోభయవిభ్రష్టః  ఛిన్నాభ్రమివ   నశ్యతి।

అప్రతిష్ఠో మహాబాహో విమూఢో బ్రహ్మణః పథి॥38॥

ఏతన్మే  సంశయం  కృష్ణ   ఛేత్తుమర్హస్యశేషతః।

త్వదన్యః సంశయస్యాస్య ఛేత్తా న హ్యుపపద్యతే॥39॥

                             శ్రీభగవాన్ ఉవాచ

పార్థ   నైవేహ   నాముత్ర  వినాశస్తస్య విద్యతే।

న హి కల్యాణకృత్ కశ్చిత్ దుర్గతిం తాత గచ్ఛతి॥40॥

ప్రాప్య పుణ్యకృతాం లోకాన్ ఉషిత్వా శాశ్వతీః సమాః।

శుచీనాం  శ్రీమతాం  గేహే యోగభ్రష్టో౭భిజాయతే ॥41॥

అథవా యోగినామేవ కులే భవతి  ధీమతామ్।

ఏతద్ధి దుర్లభతరం లోకే జన్మ యదీదృశమ్ ॥42॥

తత్ర తం బుద్ధిసంయోగం లభతే పౌర్వదేహికమ్।

యతతే చ తతో భూయః సంసిద్ధౌ కురునందన॥43॥

పూర్వాభ్యాసేన తేనైవ హ్రియతే హ్యవశో౭పి సః।

జిజ్ఞాసురపి   యోగస్య   శబ్దబ్రహ్మాతివర్తతే  ॥44॥

ప్రయత్నాద్యతమానస్తు యోగీ సంశుద్ధకిల్బిషః।

అనేకజన్మసంసిద్ధః తతో యాతి పరాం గతిమ్ ॥45॥

తపస్విభ్యో౭ధికో యోగీ జ్ఞానిభ్యో౭పి మతో౭ధికః।

కర్మిభ్యశ్చాధికో  యోగీ  తస్మాద్యోగీ  భవార్జున॥46॥

యోగినామపి   సర్వేషాం   మద్గతేనాంతరాత్మనా ।

శ్రద్దావాన్ భజతే యో మాం స మే యుక్తతమో మతః॥47॥

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే

శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే ఆత్మసంయమయోగో నామ షష్ఠో౭ధ్యాయః   ॥౬॥                    

                                                 ***